Al Jazeera/Balkans
Неизвесно е до кога највисоките судски инстанци во Црна Гора ќе бидат сместени врз тони кокаин и марихуана, но и врз огнено оружје, муниција, експлозиви и лесно запалливи материјали.
Црногорските судови наскоро ќе можат да чуваат само примерок од запленетите дроги како доказ во кривичната постапка, наместо целосни количини на психоактивни супстанции додека одлуката не стане конечна.
Ова го потврди Министерството за правда, нагласувајќи дека очекуваат усвојување на Предлог-законот за измени и дополнувања на Законот за кривична постапка (ЗКП) во Собранието на Црна Гора, кој се занимава со оваа област. Одделот на чело со Бојан Божовиќ изјави дека КЗК е во фаза на усогласување со Европската комисија. Тие исто така објаснуваат што би значело неговата примена.
„Судот со наредба на предлог на државниот обвинител или по службена должност, ако постои опасност по општата безбедност, здравјето или поради невозможноста или тешкотијата за зачувување на докази или поради трошоците за складирање на конфискувани предмети или од други оправдани причини, ќе определи спроведување на постапки за обезбедување докази со земање примероци. Откако ќе се спроведе обезбедувањето докази со земање примероци, судот донесува решение за обезбедување докази со земање примероци“.
Во извештајот на ЕК и нон-пејперот за поглавјата 23 и 24, беше нагласено дека Црна Гора се уште нема доволен капацитет за складирање на конфискувана дрога и дека релевантните законски одредби не се променети.
Решението преку земање примероци и брзо уништување на дрогата, според Министерството, би можело значително да ги олесни судските депоа каде што во моментов се складираат тони наркотични дроги.
Ова би значело особено за депото на Вишиот суд во Подгорица, сместено во подрумот на истата зграда каде што се наоѓаат Врховниот, Апелациониот и Уставниот суд на Црна Гора, во самиот центар на Подгорица. Уставниот суд се наоѓа во истата зграда, со различен влез.
Службеници на Вишиот, Апелациониот и Врховниот суд во Подгорица во неформални разговори изјавија дека во текот на летните месеци, кога температурите достигнуваат и до 40 степени, просториите на зградите на овие институции силно мирисаат на марихуана.
Високиот суд изјави дека очекува промените во ЗКП да овозможат трајно решение за проблемот со складирањето дрога.
„Не гледаме потреба од повеќегодишно складирање на лекови во текот на постапката, кога системот за земање примероци може да обезбеди докази. Очекуваме дека ЗКП ќе биде изменет во таа насока и дека проблемот со складирањето лекови во Високиот суд во Подгорица ќе стане минато. Уништувањето нема рокови утврдени со закон, туку се уништува кога количината на дрога во законски завршените случаи станува толку голема што се меша во работата на архивата, а тоа се случува во просек еднаш на секои две години“, соопшти Високиот суд.
Врховниот суд додаде дека, со оглед на тоа што целта е да се реши проблемот во однос на капацитетот за складирање, тие сигурно очекуваат дека овие промени ќе имаат позитивен ефект.
Сепак, Велимир Ракочевиќ, професор на Правниот факултет во Подгорица и експерт за безбедност, предупредува на недостатоци.
„Општо земено, ова не е добро решение и би било пожелно што поскоро да се најде соодветна локација на која би се изградил објект за оваа намена на државно ниво. Не сум поддржувач на решението што го применуваат нашите соседи (од Хрватска), бидејќи од искуство знам дека дури и откако пресудата ќе стане правосилна, може да има потреба од извршување дополнителни доказни дејствија“, рече Ракочевиќ.
Хрватски модел: Ефикасно и контролирано уништување
Ана Раиќ-Кнежевиќ, членка на Комисијата за уништување на дрога во Хрватска, смета дека земањето примероци и уништувањето на дрогата е добро решение.
„Логично е дека, по документирањето на конфискуваната количина и анализата на нејзините примероци, е можно дрогата да се уништи. Во спротивно, дури и по заплената, таа повторно може да стане проблем за јавното здравје и безбедноста“, рече Раиќ-Кнежевиќ.
Таа додава дека складирањето на дрога е проблематично, а нејзиното уништување е тешко и скапо, што потенцијално би можело да претставува предизвик и за Црна Гора.
Објаснува дека во Хрватска постои можност дрогата да се уништи една година по поднесувањето на кривичната пријава, а дури откако ќе се земат неколку примероци, ќе се направи фото-елаборат и ќе се изврши токсиколошко испитување.
И Ракочевиќ и Раиќ-Кнежевиќ ја нагласуваат сериозноста на фактот дека највисоките судски инстанци во Црна Гора се директно над материјалот со висок ризик.
Високиот суд во Подгорица е исто така свесен за проблемот, од каде велат дека складирањето на судски докази, вклучувајќи огнено оружје, муниција, експлозиви и лесно запаливи материјали, во строгиот центар на главниот град претставува голем безбедносен ризик.
„Затоа, сметаме дека е потребно да се преземат мерки за преместување на целиот депозит на Вишиот суд во Подгорица, не само на наркотици и други предмети што претставуваат докази во постапката, туку и архивски материјал што се уште не е подготвен да се испрати во Државниот архив, на локација што ќе биде подобро обезбедена и каде што, доколку е потребно, ќе може да се презентира во судска постапка“, соопшти Вишиот суд.
Случајот „Тунел“ без одговор
Јавноста стана посвесна за овој проблем по спектакуларното копање тунел под судницата во септември 2023 година.
На прашањето какви мерки за подобрување на безбедноста и капацитетот на депото на Вишиот суд во Подгорица се преземени по откривањето на тунелот, Вишиот суд рече дека дрогата се наоѓа во архивскиот депозит, во судската зграда, кој е обезбеден со видео надзор и физичко обезбедување од страна на полицијата – 24 часа на ден, секој ден од годината.
Во случајот „тунел“ беа обвинети осум лица, вклучувајќи и еден вработен во Вишиот суд. Од Основниот суд во Подгорица, каде што се води постапката, беше соопштено дека сите обвинети се слободни да се бранат од слобода.
„Во постапката по предметот наречен „Тунел“, беа презентирани одбраните на обвинетите, а доказната постапка ќе започне на следното рочиште. Ниеден од обвинетите не е во притвор“, изјавија од Основниот суд, додавајќи дека не можат да зборуваат за лицето кое го нарачало и мотивите за копање на тунелот, бидејќи следи фазата на доказна постапка.
Експертот за безбедност Велимир Ракочевиќ истакнува дека истрагата била спроведена небрежно.
„Тука беше очигледно дека станува збор за кривично дело извршено на организиран начин и поради таа причина верувам дека Специјалното државно обвинителство требаше да постапи. Прашањето е колку се веродостојни доказите, особено во однос на лицата кои имаат споредна улога во извршувањето на ова кривично дело. Ако – во што се сомневам – организаторот и лицето кое го нарачало кривичното дело не се откријат, а особено ако не се утврди мотивот за извршувањето, може да се заклучи дека ова кривично дело не е решено“, заклучува Ракочевиќ.
Освен случајот „Тунел“, на почетокот на април годинава, еден килограм кокаин, што беше запленет пред 17 години, исчезна од депото на Вишиот суд во Бијело Поље. Се уште не е познато дали дрогата е украдена или нејзините морфолошки својства се променети.
Ракочевиќ наведува дека депоата низ цела Црна Гора се несоодветни.
„Очигледно е дека постојните депоа не ги исполнуваат техничките услови за складирање на докази. Од гледна точка на професијата, неприфатливо е доказите да се чуваат во несоодветни простории каде што, како во овој случај, има и други предмети, што доведува до нивно контаминирање. Речиси сите супстанции или супстанции, дури и во идеални услови, со текот на времето ги губат своите основни својства“, заклучи Ракочевиќ.
