Ако сте шетале по линијата на фронтот во раните недели од војната во Украина, можеби сте слушнале извици на украински и руски, можеби помешани со звуците на регионалните јазици – бурјатски и чеченски. Денес, војниците од двете страни на конфликтот комуницираат на шпански, непалски, сомалиски, српски и корејски. Странските јазици во рововите се само еден знак дека конфликтот добива се поголема меѓународна димензија, пишува Политико, кој написот го насловува со „Трета светска војна е во тек. Во Украина“.
На небото, ирански дрон Шахед може да пресретне американски систем за ПВО додека на земја, германската артилерија ги надминува севернокорејските гранати. Речиси три години подоцна, тешко е да се нарече конфликтот меѓу Русија и Украина – „регионален“. Она што започна во февруари 2022 година како најголема копнена војна во Европа од Втората светска војна, сега се бори за титулата најглобален конфликт од Студената војна, со десетици земји директно или индиректно вклучени во неа.
Тој аспект на конфликтот може да го одреди неговиот исход, бидејќи Украина ризикува да го изгуби својот најголем сојузник со доаѓањето на Доналд Трамп на чело на САД, додека Русија привлекува поддршка од американските непријатели како Северна Кореја.
„Последниот пат кога видовме вакво нешто веројатно беше советската инвазија на Авганистан“, изјави за Политико истакнатиот историчар за Студената војна Сергеј Радченко. „Тогаш Западот заедно со Пакистан ги поддржуваше муџахедините и сите се вклучија“.
Кога Москва ја започна инвазијата, Кремљ ја оправда како одбранбен потег против НАТО. Постои широка согласност дека Путин очекувал краткотраен конфликт, потпирајќи се на досегашната пасивност на Западот кон неговите акции во Украина, Молдавија и Грузија. Сепак, Украинците дадоа неочекуван отпор, а Западот брзо реагираше, испраќајќи оружје и разузнавачки информации кои го запреа рускиот напредок и го интернационализираа конфликтот.
„Ќе беше локален конфликт доколку брзо завршеше“, рече Радченко. „Но, не е така“.
Со текот на времето, меѓународната димензија стана клучна. Денес, двете страни зависат од надворешната помош: Украина за опстанок, Русија да ја задржи доминацијата додека се обидува да ги минимизира ефектите од војната врз сопственото население. Додека Украина тврди дека се бори за „демократија“, Русија ја оправдува својата војна борејќи се против „американската хегемонија“.
Русија доби сојузници како Иран, кој испорачува беспилотни летала и Северна Кореја, која испраќа проектили и војници. Земјите од БРИКС, незадоволни од западните финансиски институции, често покажуваат предност кон Русија. Кинеската поддршка, која вклучува купување на руска нафта и технологија, е од клучно значење за руската економија.
„Индија и другите можат да тргуваат со Русија, што е значајно. Но, ништо не се споредува со она што го носи Кина“, рече Александар Габуев, директор на Карнеги центарот за Русија и Евроазија.
Од друга страна, Русија користи хибридни методи за да предизвика проблеми и поделби, вклучително и мешање во изборите и поддршка на проруски групи како Хутите во Јемен. Но, за разлика од Студената војна, Москва нема прокси конфликти каде што може директно да го нападне НАТО.
Западната помош, предводена од САД и НАТО, го обезбеди опстанокот и воениот отпор на Украина. Од почетните хаубици до авионите Ф-16 и ракетите АТАКМС, помошта постепено се зголемуваше. ЕУ, исто така, постигна напредок во пристапните процеси на Украина и Молдавија.
„Без помош од Западот, војната немаше да ја преживее првата година и ќе завршеше со тежок пораз за Украина“, рече Габуев.
И покрај тоа, Западот се придржуваше до одредени ограничувања за да спречи ескалација. Украинските барања за напади во Русија долго време се игнорирани, а Москва, иако се заканува со нуклеарни напади, избегнува директни конфликти со НАТО.
Од друга страна, Русија користи сојузници како Северна Кореја за да обезбеди ресурси и војници, додека Украина нуди финансиски и историски мотиви на странските борци. Меѓутоа, како што војната влегува во својата четврта година, ниту една страна не ја добива сета помош што ја сака.
Идејата за замрзнување на конфликтот, кој вклучува територијални отстапки од Украина, повеќе не е табу тема, туку сериозно се разгледува.
„Од самиот почеток беше јасно дека Америка ќе се откаже доколку Украина не победи доволно брзо“, вели Нина Хрушчова, професорка по меѓународни односи во „The New School“ во Њујорк и правнука на советскиот лидер Никита Хрушчов.
„Од почетокот на се се гледаше како на холивудска серија“, вели таа. „Првично, сојузниците мислеа дека ќе заврши по една сезона. Но, потоа дојде уште еден“.
„И сега сме во третата сезона, и секако дека распонот на вниманието е намален“, рече таа. „Не сакаме четврта сезона, но тоа ќе се случи“.
„За Америка, избегнувањето нуклеарна војна со Русија отсекогаш било приоритет број еден. Вториот беше да и се помогне на Украина да победи. Овие две цели треба некако да се помират“, вели Радченко.
Падот на поддршката за Украина е особено видлив во САД, каде јавното мислење е поделено, а доаѓањето на Трамп може дополнително да ја намали.
Како што конфликтот влегува во својата четврта година, ниту една страна не ја добива сета помош што ја сака. Конфликтот се повеќе наликува на војна за трошење од Првата светска војна, наместо на трета светска војна со висока технологија.
„Би било логично да видиме илјадници Иранци и компактни кинески војски кои се борат за Русија во Украина токму сега“, напиша во октомври ултранационалистичкиот руски мислител Александар Дугин, кој се смета за еден од идеолозите на војната во Украина.
„Логично е оние кои се против западната хегемонија и за мултиполарен свет да ја поддржуваат Русија со акција. А, Русија потоа ќе ги поддржи во нивните антиимперијалистички војни“.
Украина е во уште потешка позиција. Сомнежите за длабочината на западната поддршка растат токму кога Украинците влегуваат во уште една зима, ослабени од слабиот морал и недостигот од речиси се. Според проценките на Пентагон, земјата има доволно ресурси за уште шест до дванаесет месеци пред да се соочи со сериозни проблеми.
Двете страни се повеќе користат странски борци, главно од сиромашните земји. Покрај војниците обезбедени од Пјонгјанг, Москва регрутирала борци од Куба, Индија, Непал, Сирија, Србија, Централноафриканската Република и Либија, ветувајќи голчеми плати и руско државјанство.
Од друга страна, Украина, покрај финансиските стимулации, на странците им нуди можност да бидат на „вистинската страна на историјата“.
„Заедно го победивме Хитлер, ќе го победиме Путин“, напиша тогашниот министер за надворешни работи на Украина, Дмитро Кулеба на платформата Х во 2022 година.
Крајот на конфликтот најверојатно ќе зависи од одлуката на клучните поддржувачи. Ако НАТО ја повлече поддршката, Украина нема да преживее. Слично на тоа, ако Кина ја повлече поддршката за Русија, Москва ќе биде принудена да ги ограничи своите апетити.
Засега војната продолжува да ја обликува глобалната политика, додека ризикот од ескалација останува. Секој нов играч или надворешен фактор, како што се конфликтите на Индо-Пацификот или на Блискиот Исток, може да го промени текот на конфликтот. Се додека војната продолжува, опасноста од вклучување на дополнителни актери останува висока, заклучува Политико.
