Значителен дефицит на литиум и никел се очекува на пазарот во следната деценија, за што ќе бидат потребни повеќе од 500 милијарди долари нови инвестиции, пред се во рудници и преработувачки погони, се вели во прогнозата на специјализираната агенција „Benchmark Mineral Intelligence“.
Литиумот е особено критичен поради зголемената побарувачка за електрични возила и примената на овој метал во системите за складирање на обновлива енергија. Намерата на Европа да ја намали својата зависност од критичните суровини од трети земји е потврдена и од големиот број моментално активни проекти за литиум низ целиот континент.
Оваа стратешка иницијатива ја покажува решеноста на Европската унија (ЕУ) да ги искористи сопствените резерви на најлесниот метал, кој игра клучна улога во обезбедувањето енергетска безбедност и технолошки напредок.
Во последниве години, Брисел го забрзува отворањето на рудниците не само за литиум, туку и за други стратешки важни суровини со цел да се намали зависноста од увоз и да се обезбедат стабилни синџири на снабдување. За таа цел, Законот за критични суровини (CRMA) беше усвоен пред помалку од една година.
Кога станува збор за литиумот, невозможно е точно да се предвиди каде во Европа прво ќе започне ископувањето на „белото злато“ од цврста карпа, но судејќи според брзината на издавање дозволи, речиси е сигурно дека, спротивно на се што слушаме во јавноста, ЕУ ќе отвори рудник за литиум пред Србија.
Мултинационалната рударска групација „Sibane Stillwater“ гради неколку рудници за литиум (отворен коп и под земја) во Финска, концентратор на литиум и рафинерија во Кокола, на километар од центарот на градот. Според плановите достапни на веб-страницата на проектот Келибер, производството на литиум од увезена руда треба да започне оваа година, а од сопствените рудници од 2026 година. Петтина од проектот е во сопственост на Финска Минералс Груп (20 проценти), државна компанија која го развива синџирот на вредност на литиум-јонските батерии во Финска.
Експлоатацијата на литиум би можела да започне во Австрија веќе следната година. Подземниот рудник „Волфсберг“ ги доби сите потребни дозволи. Кон средината на минатата година овој проект доби инвестиција од 15 милиони евра од BMW, бидејќи сите водечки имиња во автомобилската индустрија се стремат да обезбедат стабилни синџири на снабдување со клучни суровини за батерии.
Проектот „Baroso“ во Португалија, предводен од британската компанија „Savannah Resources“, исто така е во напредна фаза на развој и веќе доби зелено светло за студија за оцена на влијанието врз животната средина за рудник во област каде локалното население традиционално се занимава со земјоделството и пчеларството. Инаку, планираното проектно подрачје опфаќа и дел кој припаѓа на европската мрежа на заштитена природа „Натура 2000“. Планирани се четири отворени рудници, кои се многу попредизвикувачки во однос на заштитата на животната средина од подземните рудници како што се планираните во Јадро и Австрија. Тие би произведувале доволно литиум годишно за 500.000 батерии за електрични возила, а производството се планира да започне во 2026 година.
Проектот „Зинвалд“ во Саксонија се развива на најголемото европско наоѓалиште на литиум од тврда карпа, на границата меѓу Германија и Чешка. Рудникот е на околу 30 километри од Дрезден и е планирано да биде отворен до 2030 година. На чешката страна има значително повеќе литиум и таму се развива проектот „Циновец“. Компанијата „Европски металс“ планира овој рудник да го направи клучен снабдувач на литиум за производство на батерии во ЕУ.
За да ги забрзаат дозволите, некои членки на ЕУ на рудниците им доделуваат статус на проекти од национален интерес. Во декември овој статус му беше доделен на Бергби литиум во Шведска. За проекти од национален интерес беа прогласени и „Емили“ во Франција и „Баросо“ во Португалија. За Франција е карактеристично што покрај во рудниците интензивно инвестира и во индустријата за литиумски батерии. Регионот Hauts-de-France е дом на неколку гигафабрики, поради што стана познат како „Долината на батериите“ и симбол на новата зелена индустриска револуција на северот на земјата.
Генерално, литиумот станува клучна суровина за иднината на континентот. Србија, со значителни наоѓалишта на овој метал, има можност да стане важен дел од европскиот синџир на вредности во производството на електрични возила и батерии. Основата за оваа соработка е меморандумот потпишан со ЕУ ова лето, но за да може проектот воопшто да се реализира, Рио Тинто мора прво да докаже преку студија за оцена на влијанието врз животната средина дека експлоатацијата на литиум во долината Јадра може да биде безбедна и одржлива. .
